Uvod
Suva i osetljiva, masna ili normalna, svaka koža ima univerzalnu funkciju – mehaničkom funkcijom koža štiti telo od spoljnih uticaja, UV zračenja reguliše temperature tela i osigurava njegov kvalitet. Pokazitelj je i našeg načina života, jer svakodnevni stres, napetost, loša i brza prehrana, kafa i cigarete su faktori koji se ispoljavaju na koži. Jedan od ključnih koraka u negovanju kože i u kozmetičkim higijenskim tretmanima je piling.
Piling
Piling potiče od engleskog glagola “to peel” što znači ljuštiti, guliti. Pod pilingom se podrazumevaju različite metode koje se primenjuju za uklanjanje površinskog sloja kože, sa ciljem da se podstaknu regenerativne osobine kože i da se odstrane estetski nedostaci kože. Primenom pilinga postižemo:
– skidanje površnog sloja epiderma nakon čega koža postaje finija, glatka, svetlija i svežija,
– uklanjanje raznih nečistoća i nakupljenih toksina,
– pojačavanje mikrocirkulacije,
– glačanje ožiljnih površina,
– ublažavanje i skidanje hiperpigmentisanih mrlja sa kože,
– rubovi bora su plići,
– intenzivnija produkcija bazalnog sloja epiderma-proces keratinizacije,
– povećanje propustljivosti kože za transepidermalnu penetraciju bioaktivnih materija sa površine kože u dublje slojeve.
To je proces koji se inače sam po sebi prirodno odvija kada se naša koža prirodno regeneriše i odbacuje “mrtve“ površinske ćelije kože epidermisa kako bi na površinu mogle doći “žive“ donje ćelije kože dermisa. Izlaganje kože suncu, posebno u kombinaciji sa kupanjem u slanoj morskoj vodi dovodi do spontanog (biološkog) pilinga kože.
Koža stalno luči znoj i loj, a ćelije iz dubljih slojeva kože isplivavaju na površinu i tu odumiru. Da bi se te mrtve ćelije uklonile, neophodan nam je piling. Piling najviše prija masnoj koži, ali ne može ukloniti mitisere. Sa suvom i osetljivom kožom moramo biti pažljivi. Posle pilinga na telo i lice treba da se nanese odgovarajuća hidratantna krema.
Zavisno od agensa koji se koriste za izazivanje metode pilinga mogu biti:
– fizikalne – mehanički piling,
– hemijske – hemijski piling,
– biološke – biološki piling,
– kombinacije navedenih metoda.
Mehanički piling
Mehanički piling je odstranjivanje površinskoga sloja kože. Namenjen je svim vrstama kože, a kod posebno osetljive kože potrebno je voditi računa o obliku abraziva u pilingu i načinu na koji se upotrebljava. Obavezno posle pilinga treba naneti masku ili kremu, da bi se koža hidrirala.
Mehaničke metode mogu se izvoditi različitim agensima i postupcima. U vezi sa tim dalje se mogu podeliti na:
- metode koje se izvode abrazivnim sredstvima,
- metode dermoabrazije,
- metode kriopilinga.
Abrazija kao vid mehaničkog pilinga može se izvoditi na dva načina: naošenjem preparata sa abrazivima na kožu i njihovim utrljavanjem (najzastupljeniji način u praksi) ili primenom uređaja (aparata) koji imaju rotirajući deo na čijem kraju se nalazi četka, sunđer i slično i koji intenziviraju efekat abrazije. Preparati sa abrazivnim dejstvom smatraju se najviše primenjivanom grupom preparata za piling, zato što se mogu koristiti u salonima kao početna faza kozmetičkog tretmana ili u individualnoj estetskoj nezi. Primenom ovih preparata uklanja se površinski sloj kože, odstranjuju se izlučevine kože i ostale nečistoće koje su u njima rastvorene ili su na koži nataložene. Nakon primene ovih preparata dolazi do bolje prokrvljenosti kože, bolje ishrane, većeg sadržaja kiseonika u koži i obnavljanja ćelija epiderma. Posle primene abraziva koža izgleda kompaktna, sveža, zategnuta, zdrave boje. Efekat abraziva zavisi od nekoliko faktora. U prvom redu zavisi od veličine čestica, zatim od oblika i čvrstine čestica primenjenog abraziva. Ovi parametri treba da su optimalni da bi efekat abrazije bio vidljiv i bezbedan. Ukoliko su čestice veoma sitne, oble i mekane, efekat abrazije će izostati i suprotno, ako su čestice velike, oštre i grube oštetiće kožu i izazvati iritaciju. Prirodni abrazivi su: celuloza, samlevene semenke raznih biljaka, masline, kajsije, mlevene ljuske badema, morski pesak, silicijum-dioksid. Od sintetskih abraziva koriste se: zrna polistirena, najlona, polietilena, polipropilena.
Dermoabrazija se sprovodi pomoću aparatura sa sečivima za skidanje slojeva kože i primenjuje se kao fizička metoda kod srednje dubokog i dubokog pilinga. Ubraja se u hirurške metode i sprovodi u ustanovama za estetsko-hirurške zahvate. Primenjuje se za srednje dubok ili dubok mehanički piling kože sa ciljem da se uklone duboki ožiljci posle akni, izražene bore, hiper i hipopigmentacije, tetovaže, strije, neestetske promene nastale kod rozacee i sličnih promena. Izvodi se pomoću brzo rotirajućih abrazivnih površina, odnosno aparatima sa rotirajućim delom na kome se nalazi četka ili sunđer. Kako koža poseduje sposobnost regeneracije, dolazi do obnavljanja tretirane površine i stvaranja novog zdravog tkiva. Cirkulacija se ubrzava, metabolički procesi postaju intenzivniji, omogućava se bolje delovanje kozmetičkih preparata. Koža kod koje je uklonjen površinski sloj mnogo je osetljivija na sve spoljašnje faktore. Rezultat uklanjanja površinskih slojeva je meka, glatka i nežna koža, koja ima svetliju boju, zategnuta je i deluje svežije. Dermoabrazija se može izvesti na maloj površini ili na čitavom licu. Može se kombinovati sa drugim metodama: facelift, hemijski piling itd. Tretman ne treba izvoditi kod osoba sa alergijom, herpesom, groznicom, aknama.
Kriopiling je mehanička metoda pilinga koja se bazira na smrzavanju ćelija i primenjuje se kod dubokog pilinga. Kriopiling kao mehanička metoda za piling kože zasniva se na primeni jako niske temperature. Metoda bazira na smrzavanju površinskih slojeva ćelija epidermisa koje tada gube vezu sa ćelijama koje su ispod njih i odvajaju se. Primena ove metode doprinosi boljoj cirkulaciji krvi. U zavisnosti od stepena niske temperature i dužine delovanja niske temperature na kožu, postižu se različiti stepeni dubine pilinga. Tome doprinose i karakteristike same kože na kojoj se piling izvodi. Povoljni rezultati se postižu kod hiperkeratoza, ožiljaka posle akni, alopecije itd. Osobe, kod kojih se primenjuje ovaj tip pilinga, ne smeju biti osetljive na niske temperature, ne smeju imati oštećene krvne sudove i povišen krvni pritisak. Kao agensi za izvođenje kriopilinga koriste se:
– tečni azot – temperatura dobijene tečne mase je jako niska, -195°C, čuva se u specijalnim termoizolovanim bocama, a primenjuje se pomoću aparata kriotoma,
– smrznuti ugljen-dioksid (CO2) – temperatura smrznute mase je oko -80°C. Čuva se u specijalnoj ambalaži i njegovo delovanje je kratko, oko 5 sekundi.
Hemijski piling
Hemijske metode pilinga razlikuju se po upotrebljenom agensu za izvođenje postupka, a samim tim i po mehanizmu delovanja koji može biti (eksfolijativan, abrazivan, keratolitički, nekrotičan i kaustičnan). Postoje tri vrste hemijskog pilinga kože: površinski, srednje duboki i duboki. Zavisno od životnog doba, tipa kože i promena na koži odlučujemo se za odgovarajući hemijski piling. Za podmlađivanje kože najpopularniji su površni pilinzi, jer njihovo izvođenje traje kratko, daju dobre očekivane rezultate, a oporavak nakon pilinga je kratak, znatno kraći nego kod srednje dubokih pilinga. Više ponavljanih površnih pilinga može dati slične rezultate kao duboki piling, uz manje rizika i brži oporavak pacijenta. Dele se na piling izazvan:
- trihlorsirćetnom kiselinom (TCA),
- hidroksi (voćnim) kiselinama,
- fenolnim rastvorima,
- primenom proteolitičkih enzima.
Hemijski piling je metoda uklanjanja spoljašnjih, površinskih slojeva kože delovanjem hemijskog agensa. Koža reaguje na nastalu promenu pokušavajući da je sanira, tako da se reparira formiranjem novog sloja na mestu prethodno uklonjenog. Nova koža je glatka, rumenija i ima ravnomerniju teksturu, solarne pigmentacije na licu postaju bleđe, bore su manje izražene, a neke od njih nestaju u potpunosti. Kozmetički značaj za primenu hemijskog pilinga je kod finih linija i bora, kod solarnog oštećenja kože, kod melazme i kod površnih ožiljaka posle akni. Tako se kod finih linija vrši površni piling, a kod dubljih bora srednje dubok ili dubok piling. Što je piling dublji to se vrši veći uticaj na popravljanje estetskog izgleda kože.
Efikasnost hemijskog pilinga zavisi od nekoliko faktora: vrste hemijskog agensa, koncentracije u kojoj je primenjen, dužine delovanja, da li se tretman izvodi sa ili bez okluzije, debljine kože i da li je prethodno bio neki tretman. Ovu vrstu pilinga mora izvoditi isključivo obučena osoba.
Agensi za izvođenje hemijskog pilinga su supstance koje dovode do nekroze slojeva kože i stimulišu njene regenerativne sposobnosti. Najčešće su to proteolitički enzimi (pepsin, tripsin, papain i bromelin), hidroksi kiseline (AHAs i BHAs), trihlorsirćetna kiselina (TCA), fenoli (fenol i rezorcinol), Jassnerov rastvor. Tako se za vrlo površni piling može primeniti Jassnerov rastvor, TCA i AHAs. Kod površnog pilinga može se primeniti AHAs u većim koncentracijama (50-70%) i TCA (35%). Sredne dubok piling izvodi se sa 35% TCA u kombinaciji sa Jassnerovim rastvorom i snegom ugljene kiseline, dok se duboki piling izvodi sa fenolom. Kako su to supstance koje deluju razarajuće na ćelije kože, hemijski piling treba primeniti samo u slučajevima kada nema alternative kod značajnih estetskih indikacija.
Izvođenjem vrlo površnog ili površnog pilinga uklanjaju se u većini slučajeva slojevi epidermisa, retko ceo epidermis. Terapijski efekat je stimulisanje regeneracije epidermisa i obnavljanje keratinocita. Za izvođenje ove vrste pilinga koriste se glikolna kiselina (kao AHAs kiselina u koncentraciji 20-30%) i salicilna kiselina (kao BHAs kiselina u koncentraciji 10-20%). Prilikom izvođenja vrlo površnog ili površnog pilinga javlja se blago peckanje ili blaga nelagodnost. Kod srednje dubokog pilinga uklanja se ceo epidermis, a kod dubokog pilinga uklanja se ceo epidermis i gornji slojevi dermisa i zato se primenjuje na manjoj površini kože radi uklanjanja aktiničkih keratoza, ožiljaka i dubokih bora. Kod primene dubokog pilinga postoji rizik od pojave hipo ili hiperpigmentacije ili trajne promene teksture kože. Srednje dubok piling praćen je podnošljivim bolom, a kod dubokog pilinga izražen je bol koji traje i par dana posle pilinga i treba klijent da koristi analgetike protiv bolova. Većina procedura hemijskog pilinga zahteva primenu sedativa ili lokalnih anestetika.
Tok koji prati hemijski piling je različit u zavisnosti od dubine pilinga koji se izvodi. Ukoliko se radi o vrlo površnom ili površnom pilingu efekat je skoro neprimetan posle prvog tretmana, ali se posle serije tretmana vide pozitivni efekti. Neposredno posle tretmana koža je crvena i u toku naredna dva dana (40-72 sata) postaje smeđa. Blaga nelagodnost koja se oseća može se ublažiti stavljanjem hladnih kompresa ili hladnim vazduhom. Za 2-3 dana počinje ljuspanje koje zaceljuje nedelju dana posle tretmana kože. Tretman je jednostavan i bez rizika. Ako se ponavlja u seriji tretmana jedanput nedeljno, postižu se dublji efekti pilinga. Posle srednje dubokog pilinga koža postaje crvena sat vremena posle tretmana, a zatim i otečena. Ljuspanje počinje 5-7 dana od tretmana posle čega dolazi do reepitelizacije kože u periodu od 7-14 dana. Koža postaje mlada, nova, ružičasta, tanka, bez bora i fleka. Crvenilo lica traje nekoliko nedelja i postepeno nestaje. Posle dubokog pilinga koža se sporije oporavlja. Više je otečena i crvenija je nego kod prethodnog slučaja. Crvenilo i otok mogu da traju nedeljama i mesecima posle tretmana i u tom periodu klijent ne podnosi šminku i kozmetiku (čak i farbanje kose može da izazove iritaciju lica). Ovaj metod se primenjuje za izrazito duboke bore oko očiju i usta.
Jesen i zima su optimalna godišnja doba za hemijski piling, s obzirom da on čini kožu osetljivijom na ultravioletno zračenje, zbog čega se ne preporučuje leti. Ipak, većina pilinga može da se radi tokom cele godine uz adekvatnu fotozaštitu.
Biološki piling
Biološki (enzimski) piling je posebna vrsta pilinga. Enzimski piling je najnežniji piling na svetu, jer on prirodno ubrzava keratinizaciju (regeneraciju ćelija). Mogu ga raditi ljudi sa svim tipovima kože kako bi smanjili bore i učinili kožu elastičnijom. Ovim pilingom koža dobija hranljive materije i pojačava se sinteza kolagena i elastina koji daju koži čvrstoću i elastičnost. Enzimski piling, kao što kaže ime, sadrži enzime tj fermente. Enzimi su proteini koji mogu da izazovu biohemijsku reakciju u organizmu ( u ovom slučaju da ubrzaju regeneraciju). Metoda biološkog pilinga bazira se na hidrolizi keratina kože i proteolitičkom dejstvu enzima biljnog i životinjskog porekla. Kao pilirajući agensi koriste se pepsin, papain i bromelin.
Vrste pilinga
U zavisnosti od jačine dejstva primenjenih agenasa, koncentracije, dubine prodiranja i dubine skidanja slojeva kože piling se deli na:
– vrlo površni (odstranjuje se površinski sloj ćelija rožastog sloja),
– površni (odstranjuju se ćelije epidermisa i stimuliše se sinteza kolagena u gornjim slojevima dermisa),
– srednje duboki (odstranjuju se ćelije epidermisa i gornjih delova dermisa – papilarni deo),
– duboki (zahvata epidermis, papilarni deo i deo retikularnog sloja dermisa).
Površinski piling postiže se:
– hemijskim metodama – primenom abraziva i eksfolijativnih agenasa kao što su voćne kiseline u nižim koncentracijama, enzimi,
– mehaničkim (fizičkim) metodama – primenom kriopiling agenasa.
Srednje duboki piling postiže se primenom:
– hemijskih agenasa – fenola i voćnih kiselina u višim koncentracijama,
– mehanički – dermoabrazijom.
Duboki piling sprovodi se procedurama koje mogu biti od krajnje bezbednih do krajnje rizičnih po klijenta. Sprovodi se pod strogom kontrolom kompetentne osobe:
– u okviru hemijskih metoda prvo se vrši površinsko uklanjanje orožalih slojeva rožastog sloja abrazivnim agensima. Zatim se primenjuju keratolitici i ekfolijativni agensi u određenoj koncentraciji, dalje sledi primena proteolitičnih enzima i na kraju kaustičnih agenasa u višim i visokim koncentracijama.
– od mehaničkih metoda primenjuju se kriopiling i dermoabrazija.
Intenzitet dejstva preparata i dubina pilinga zavisi od izabrane metode za izvođenje pilinga, vrste i koncentracije primenjenih agenasa, dužine njihovog dejstva i specifičnih osobina kože.
Kontraindikacije za izvodjenje pilinga
Kontraindikacije su koža sklona alergijskim reakcijama, herpes (virusno oboljenje sa pojavom mehurića na koži -groznica), srčani i nervni bolesnici, a dubinski piling je kontraindikovan u tretmanu keloida (čvrsta ograničena zadebljanja kože nastala prekomernim umnožavanjem vezivnog tkiva u procesu zarašćivanja rana).
Apsolutnu kontraindikciju za primenu pilinga u kozmetici predstavljaju zapaljenski procesi na koži. Veliki oprez u izboru metoda zahteva tanka i atrofična koža i koža zahvaćena dubokom senescencijom.
Piling se nikada ne radi osobama pred odlazak na more ili planinu gde se koža izlaže suncu, niti posle letovanja ili zimovanja, u periodu dok je koža preplanula pod uticajem sunčanih zraka.
Student: Sandra Bekčić
Smer : Estetičar-kozmetičar
Seminarski rad iz primenjene kozmetologije : Pilinzi
Mentor : Ivana Stanojević
Akademija za estetiku i kozmetologiju “Purity”